मंगलवार, 28 अगस्त 2012

साहित्य







मुखपृष्ठ भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
 
हिन्दी साहित्य की जड़ें मध्ययुगीन भारत की ब्रजभाषा, अवधी, मैथिली और मारवाड़ी जैसी भाषाओं के साहित्य में पाई जाती हैं। * प्राचीन युग के लेखकों और कवियों की विशेष रुचि यात्रावर्णन तथा रोचक कहानी कहने में थी। * भारतकोश पर लेखों की संख्या प्रतिदिन बढ़ती रहती है जो आप देख रहे वह "प्रारम्भ मात्र" ही है... विशेष आलेख कबीर कबीरदास * कबीर भक्ति आन्दोलन के एक उच्च कोटि के कवि, समाज सुधारक एवं संत माने जाते हैं। संत कबीर दास हिंदी साहित्य के भक्ति काल के इकलौते ऐसे कवि हैं, जो आजीवन समाज और लोगों के बीच व्याप्त आडंबरों पर कुठाराघात करते रहे। * कबीरदास कर्म प्रधान समाज के पैरोकार थे और इसकी झलक उनकी रचनाओं में साफ झलकती है। कबीर की सबसे बड़ी विशेषता यह थी कि उनकी प्रतिभा में अबाध गति और अदम्य प्रखरता थी। * समाज में कबीर को जागरण युग का अग्रदूत कहा जाता है। डॉ. हज़ारी प्रसाद द्विवेदी ने लिखा है कि साधना के क्षेत्र में वे युग -युग के गुरु थे, उन्होंने संत काव्य का पथ प्रदर्शन कर साहित्य क्षेत्र में नव निर्माण किया था। * कबीरदास ने हिन्दू-मुसलमान का भेद मिटा कर हिन्दू-भक्तों तथा मुसलमान-फ़कीरों का सत्संग किया और दोनों की अच्छी बातों को हृदयांगम कर लिया। कबीरदास अनपढ़ थे, इसलिए उन्होंने स्वयं ग्रंथ नहीं लिखे, मुँह से बोले और उनके शिष्यों ने उसे लिख लिया। * कबीर की वाणी का संग्रह `बीजक' के नाम से प्रसिद्ध है। इसके तीन भाग हैं- रमैनी , सबद और साखी। * कबीरदास जी की भाषा सधुक्कड़ी अर्थात राजस्थानी और पंजाबी मिली खड़ी बोली है, पर ‘रमैनी’ और ‘सबद’ में गाने के पद हैं जिनमें काव्य की ब्रजभाषा और कहीं-कहीं पूरबी बोली का भी व्यवहार है। .... और पढ़ें चयनित लेख रामधारी सिंह दिनकर रामधारी सिंह दिनकर * हिन्दी के सुविख्यात कवि रामधारी सिंह 'दिनकर' का जन्म 23 सितंबर, 1908 ई. में सिमरिया, ज़िला मुंगेर (बिहार) में एक सामान्य किसान रवि सिंह तथा उनकी पत्नी मन रूप देवी के पुत्र के रूप में हुआ था। * रामधारी सिंह दिनकर एक ओजस्वी राष्ट्रभक्ति से ओतप्रोत कवि के रूप में जाने जाते थे। उनकी कविताओं में छायावादी युग का प्रभाव होने के कारण श्रृंगार के भी प्रमाण मिलते हैं। * दिनकर जी ने गाँव के प्राथमिक विद्यालय से प्राथमिक शिक्षा प्राप्त की और 1928 में मैट्रिक के बाद दिनकर ने पटना विश्वविद्यालय से 1932 में इतिहास में बी. ए. ऑनर्स किया। * रामधारी सिंह दिनकर के कवि जीवन का आरम्भ 1935 से हुआ, जब छायावाद के कुहासे को चीरती हुई 'रेणुका' प्रकाशित हुई और हिन्दी जगत एक बिल्कुल नई शैली, नई शक्ति, नई भाषा की गूंज से भर उठा। * 1952 में जब भारत की प्रथम संसद का निर्माण हुआ, तो उन्हें राज्यसभा का सदस्य चुना गया और वह दिल्ली आ गए। दिनकर 12 वर्ष तक संसद-सदस्य रहे, बाद में उन्हें सन 1964 से 1965 ई. तक भागलपुर विश्वविद्यालय का कुलपति नियुक्त किया गया। * 24 अप्रॅल,1974 को दिनकर जी अपने आपको अपनी कविताओं में हमारे बीच जीवित रखकर सदा के लिये अमर हो गये। .... और पढ़ें चयनित चित्र रसखान के दोहे, महावन, मथुरा रसखान के दोहे, महावन, मथुरा कुछ लेख * जैन साहित्य * अंग्रेज़ी साहित्य * जयशंकर प्रसाद * प्रेमचंद * कबीर * रहीम * सूरदास * कालिदास * रामचन्द्र शुक्ल * महायान साहित्य * गुप्तकालीन साहित्य * कहावत लोकोक्ति मुहावरे * जैन पुराण साहित्य * रामधारी सिंह दिनकर * हज़ारी प्रसाद द्विवेदी * भारतेन्दु हरिश्चंद्र * राहुल सांकृत्यायन * रामनरेश त्रिपाठी * शरत चंद्र चट्टोपाध्याय * पांडुरंग वामन काणे * सआदत हसन मंटो * रामायण * महाभारत * राजभाषा * हिन्दी भाषा * साहित्य अकादमी पुरस्कार हिन्दी * अंग्रेज़ी भाषा * सांख्य साहित्य * महादेवी वर्मा * वेद * दर्शन शास्त्र * उपनिषद * रबीन्द्रनाथ ठाकुर * सरोजिनी नायडू * भारतेन्दु हरिश्चंद्र * सूर्यकान्त त्रिपाठी निराला * अमृतलाल नागर * अमृता प्रीतम * अज्ञेय * अरबिंदो घोष साहित्य श्रेणी वृक्ष [−] साहित्य [+] अंग्रेज़ी साहित्यकार [+] अनमोल वचन [+] आदि काल [+] आधुनिक साहित्य [+] इतिहासकार [+] उपन्यासकार [+] कथा साहित्य [+] कथा साहित्य कोश [+] कवि [+] कविता [+] कहावत लोकोक्ति मुहावरे [+] गद्य साहित्य [+] गीता [+] गुजराती साहित्यकार [+] छायावादी कवि [+] छायावादी युग [+] जीवनी साहित्य [+] जैन साहित्य [+] धर्मशास्त्रीय ग्रन्थ [+] नाटककार [+] पद्य साहित्य [+] पुस्तक कोश [+] प्रकाशन संस्थान [+] प्रबंध काव्य [+] प्राचीन महाकाव्य [+] बांग्ला साहित्यकार [+] बौद्ध साहित्य [+] भक्ति काल [+] भक्ति साहित्य [+] भाषा और लिपि [+] मराठी साहित्यकार [+] महाकाव्य [+] रासो काव्य [+] रीति काल [+] लेखक [+] विविध साहित्य [+] वैदिक साहित्य [+] शब्द कोश ग्रंथ [+] शिक्षाप्रद कथाएँ [+] श्रुति ग्रन्थ [+] संपादक [+] संस्कृत साहित्य [+] संस्कृत साहित्यकार [+] समकालीन साहित्य [+] साहित्य कोश [+] साहित्य पुरस्कार [+] साहित्यकार [+] सूक्ति और कहावत [+] स्मृति ग्रन्थ अंतर्राष्ट्रीय मानक पुस्तक संख्या प्रांगण:मुखपृष्ठ/साहित्य ऊपर जायें संबंधित लेख [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें साहित्यकार अयोध्यासिंह उपाध्याय · आशापूर्णा देवी · अनंतमूर्ति · आर. के. नारायण · अखिलंदम · आग़ा हश्र कश्मीरी · जयशंकर प्रसाद · प्रेमचंद · बदायूंनी · भारतेन्दु हरिश्चंद्र · रबीन्द्रनाथ ठाकुर · लल्लू लालजी · शिवपूजन सहाय · शिवराम कारंत · निराला · रामधारी सिंह दिनकर · महादेवी वर्मा · हज़ारी प्रसाद द्विवेदी · रामचन्द्र शुक्ल · श्यामसुन्दर दास · राय कृष्णदास · महावीर प्रसाद द्विवेदी · विनायक कृष्ण गोकाक · अमृतलाल नागर · गणेशशंकर विद्यार्थी · सदल मिश्र · नागार्जुन · पदुमलाल पुन्नालाल बख्शी · रामविलास शर्मा · उपेन्द्रनाथ अश्क · विष्णु प्रभाकर · अगरचन्द नाहटा · रमेशचन्द्र दत्त · अशोक कुमार सिंह · गोविंद शंकर कुरुप · अज्ञेय · रामनरेश त्रिपाठी · प्रभाकर मिश्र · क़ुर्रतुलऐन हैदर · अवनीन्द्रनाथ ठाकुर · सत्येन्द्रनाथ ठाकुर · राहुल सांकृत्यायन · रामप्रसाद विद्यार्थी · वृंदावनलाल वर्मा · इंशा अल्ला ख़ाँ · भीष्म साहनी · यशपाल · भर्तुहरि · भगवतीचरण वर्मा · बालकृष्ण शर्मा नवीन · शरत चंद्र चट्टोपाध्याय · अरविंद कुमार · सुकुमार राय · अमृतराय · अमृता प्रीतम · अमृतलाल चक्रवर्ती · तकषी शिवशंकर पिल्लै · अम्बाप्रसाद 'सुमन' · अम्बाशंकर नागर · अम्बिकादत्त व्यास · सुभद्रा कुमारी चौहान · अम्बिकाप्रसाद वाजपेयी · रामकुमार वर्मा · माखन लाल चतुर्वेदी · भाई परमानन्द · अयोध्याप्रसाद गोयलीय · शिवानी · अलबेली अलि · एस.एल. भयरप्पा · काका कालेलकर · ठाकुर शिव कुमार सिंह · कृष्णा सोबती · भट्टोजिदीक्षित · भर्तु प्रपंच · भर्तुमित्र · भृतहरि · हरिवंश राय बच्चन · पांडुरंग वामन काणे · रघुवीर, डॉ. · मयूर भट्ट · चतुरसेन शास्त्री · इलाचन्द्र जोशी · सआदत हसन मंटो · चन्द्रबली पाण्डेय · गजानन त्र्यंबक माडखोलकर · गंगानाथ झा · कंबन · देवकीनन्दन खत्री · झबेरचंद · मोहन राकेश · कन्हैयालाल मिश्र प्रभाकर · फ़ादर कामिल बुल्के · मुक्तिबोध · कमलेश्वर · अभिमन्यु अनत · गिरिराज किशोर · धर्मवीर भारती · चन्द्रधर शर्मा गुलेरी · अन्नपूर्णानन्द · फ़क़ीर मोहन सेनापति · नर्मद · उदय प्रकाश · नरेन्द्र कोहली · सुधीश पचौरी · विष्णु सखाराम खांडेकर · वासुदेव शरण अग्रवाल · शमशेर बहादुर सिंह · श्रीलाल शुक्ल · राही मासूम रज़ा · राधानाथ राय · रघुवीर सहाय · मोटूरि सत्यनारायण · वासुदेव महादेव अभ्यंकर · रांगेय राघव · फणीश्वरनाथ रेणु · निर्मल वर्मा · खुशवंत सिंह · मास्ति वेंकटेश अय्यंगार · किशोरी दास वाजपेयी · जानकी वल्लभ शास्त्री · मनोहर श्याम जोशी [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें भारत के कवि संस्कृत के कवि अश्वघोष · कल्हण · वररुचि · कालिदास · बाणभट्ट · भट्टोजिदीक्षित · भवभूति · मंखक · जयदेव · भारवि · माघ · श्रीहर्ष · राजशेखर · शूद्रक · विशाखदत्त · भास · हरिषेण · अप्पय दीक्षित आदि काल चंदबरदाई · अमीर ख़ुसरो · पुष्पदंत · स्वयंभू देव · शंकरदेव भक्तिकाल कबीर · तुलसीदास · दादू दयाल · मीरां · रसखान · रहीम · रैदास · मलिक मुहम्मद जायसी · लालचंद · नरोत्तमदास · नामदेव · छीहल · लालच दास · कृपाराम · महापात्र नरहरि बंदीजन · आलम · गंग · मनोहर · बलभद्र मिश्र · जमाल · होलराय ब्रह्मभट्ट · क़ादिर बख्श · बनारसी दास · सुंदर दास · धर्मदास · गुरुनानक · सुन्दरदास · आंडाल · मलूकदास · अक्षरअनन्य · जगजीवनदास · कुतबन · मंझन · उसमान · शेख नबी · नूर मुहम्मद · स्वामी अग्रदास · नाभादास · प्राणचंद चौहान · हृदयराम · हितहरिवंश · गदाधर भट्ट · स्वामी हरिदास · सूरदास मदनमोहन · श्रीभट्ट · व्यास जी · ध्रुवदास · टोडरमल · बीरबल · पुहकर कवि · कासिमशाह · तुकाराम · अमरेश · धरनीदास अष्टछाप कवि सूरदास · कुम्भनदास · कृष्णदास · गोविंदस्वामी · चतुर्भुजदास · छीतस्वामी · नंददास · परमानंद दास रीति काल बिहारी लाल · केशव · भूषण · घनानन्द · सैय्यद मुबारक़ अली बिलग्रामी · सेनापति · चिंतामणि त्रिपाठी · बेनी · मंडन · मतिराम · कुलपति मिश्र · सुखदेव मिश्र · कालिदास त्रिवेदी · राम · नेवाज · देव · श्रीधर · सूरति मिश्र · कवींद्र · श्रीपति · बीर · कृष्ण · रसिक सुमति · गंजन · अली मुहिब खाँ · भिखारी दास · भूपति · तोषनिधि · बंसीधर · दलपति राय · सोमनाथ माथुर · रसलीन · रघुनाथ · दूलह · कुमार मणिभट्ट · शंभुनाथ मिश्र · शिवसहाय दास · रूपसाहि · बैरीसाल · ऋषिनाथ · रतन · दत्त · नाथ · चंदन · देवकीनन्दन · महाराज रामसिंह · भान · थान · बेनी बंदीजन · बेनी प्रवीन · जसवंत सिंह · यशोदानंदन · करन · गुरदीन पांडे · ब्रह्मदत्त · पद्माकर · ग्वाल · प्रतापसाहि · दूलनदास · रसिक गोविंद · अखा भगत · मनीराम मिश्र · बनवारी · सबलसिंह चौहान · वृंद · छत्रसिंह · बैताल · आलम · गुरु गोविंदसिंह · श्रीधर · लाल कवि · रसनिधि · महाराज विश्वनाथ सिंह · नागरीदास · जोधाराज · बख्शी हंसराज · जनकराज किशोरीशरण · अलबेली अलि · हितवृंदावन दास · गिरधर कविराय · भगवत रसिक · श्री हठी · गुमान मिश्र · सरजूराम पंडित · सूदन · हरनारायण · ब्रजवासी दास · गोकुलनाथ · गोपीनाथ · मणिदेव · बोधा · रामचंद्र · मंचित · मधुसूदन दास · मनियार सिंह · कृष्णदास · गणेश कवि · सम्मन · ठाकुर असनी · ठाकुर असनी दूसरे · ठाकुर बुंदेलखंडी · ललकदास · खुमान · नवलसिंह · रामसहाय दास · चंद्रशेखर कवि · दीनदयाल गिरि · पजनेस · गिरिधरदास · द्विजदेव छायावादी कवि सुमित्रानंदन पंत · महादेवी वर्मा · जयशंकर प्रसाद · सूर्यकान्त त्रिपाठी निराला आधुनिक काल अरबिंदो घोष · मैथिलीशरण गुप्त · ग़ालिब · फ़िराक़ गोरखपुरी · सरोजिनी नायडू · रामधारी सिंह दिनकर · हरिवंश राय बच्चन · मुक्तिबोध गजानन माधव · बालकृष्ण शर्मा नवीन · अयोध्याप्रसाद खत्री · सुभद्रा कुमारी चौहान · अमृता प्रीतम · माखन लाल चतुर्वेदी · मोहम्मद इक़बाल · रामकुमार वर्मा · रामविलास शर्मा · रामनरेश त्रिपाठी · रंगलाल बनर्जी · राय कृष्णदास · भगवतीचरण वर्मा · दलपतराम · अज्ञेय · तोरु दत्त · आरसी प्रसाद सिंह · अर्जुनदास केडिया · अनूप शर्मा · कुंजर भारती · केशवसुत · श्यामनारायण पांडेय · शमशेर बहादुर सिंह · जानकी वल्लभ शास्त्री · मीर · भवानी प्रसाद मिश्र [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें भाषा और लिपि भाषा उड़िया · उर्दू · अंग्रेज़ी · अरबी · अवधी · असमिया · कन्नड़ · कश्मीरी · कोंकणी · गुजराती · डोगरी · भोजपुरी · तमिल · तेलुगु · पंजाबी · पहलवी · पालि · फ़ारसी · नेपाली · बांग्ला · बिहारी · ब्रजभाषा · बोडो · मणिपुरी · मराठी · मलयालम · मैथिली · राजस्थानी · संस्कृत · संथाली · सिंधी · सिंहली · शौरसेनी · हिन्दी · प्राकृत · अपभ्रंश · कुरुख भाषा · आरमाईक · मॉरिशसी हिन्दी · फिजी हिन्दी · नेपाली हिन्दी · सूरीनामी हिन्दी · हॉलैंडी हिन्दी · त्रिनिदादी हिन्दी · गुयानी हिन्दी · दक्षिण अफ़्रीक़ी हिन्दी · ताजुज़्बेकी हिन्दी · कलकतिया हिन्दी · शिलांगी हिन्दी · मुम्बईया हिन्दी · दक्खिनी हिन्दी · खासी · तुळु · मागधी · बुरुशास्की बोली खड़ी बोली · पहाड़ी बोली · बघेली बोली · कौरवी बोली · हरियाणी बोली · बुन्देली बोली · कन्नौजी बोली · बैसवाड़ी बोली · छत्तीसगढ़ी बोली · डिंगल · गढ़वाली बोली · पश्चिमी पहाड़ी बोली · मगही बोली · कुमायूँनी बोली · मारवाड़ी बोली · अंडमानी लिपि देवनागरी · ब्राह्मी · खरोष्ठी · शारदा लिपि · कलिंग लिपि · बांग्ला लिपि · तेलुगु एवं कन्नड़ लिपि · ग्रन्थ लिपि · तमिल लिपि · वट्टेळुत्तु लिपि · सिन्धु सभ्यता लिपि · गुरुमुखी लिपि · हड़प्पा लिपि · ब्राह्मी लिपि अशोक-काल · अरामाइक लिपि · रोमन लिपि [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें पुराण वैष्णव पुराण विष्णु · भागवत · नारद · गरुड़ · पद्म · वराह पुराण ब्रह्मा पुराण ब्रह्म · ब्रह्माण्ड · ब्रह्म वैवर्त · मार्कण्डेय · भविष्य · वामन शैव पुराण शिव · वायु · लिङ्ग · स्कन्द · अग्नि · मत्स्य · कूर्म अन्य पुराण हरिवंश [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें रामायण रामायण संदर्भ अंगद · अंगद (लक्ष्मण पुत्र) · अज · अयोध्या · असमंजस · अहल्या · उत्तर कुरु · उर्मिला · किष्किन्धा · कुबेर · कुम्भकर्ण · केसरी · कैकसी · कैकेयी · कौशल्या · खर दूषण · गरुड़ · चित्रकूट · जयंत · जटायु · जनक · जामवन्त · ताड़का · तारा · दशरथ · नल · नाभाग · निमि · नील · पंचवटी · पम्पासर · बालि · शरभ (रामायण) · भरत · मंथरा · मंदोदरी · मांधाता · मारीच · मेघनाद · द्रुमकुल्य · रघु · रघु वंश · राम · रामचरितमानस · रावण · लंका · लक्ष्मण · लव कुश · लवणासुर · वसिष्ठ · वाल्मीकि · विभीषण · विश्वामित्र · सगर · सांकाश्य · शत्रुघ्न · प्रवर्षणगिरि · शबरी · शरभंग · शूपर्णखा · सम्पाती · साकेत · सीता · सीता हरण · सुग्रीव · सुबाहु (शत्रुघ्न पुत्र) · सुबाहु (ताड़का पुत्र) · सुमित्रा · सुषेण वैद्य · हनुमान · ऋष्यमूक पर्वत · अंशुमान · विदेही · भरत मिलाप · पुष्पक विमान · नन्दिनी · भरत मिलन · अशोकवाटिका · औजद्वीप · दंडकारण्य · अहिरावण · ऋक्ष · गंधर्व · शंबूक · शंबूक (खरदूषण पुत्र) · दुंदुभी दैत्य रामायण के काण्ड बाल काण्ड · अयोध्या काण्ड · अरण्य काण्ड · किष्किन्धा काण्ड · सुन्दर काण्ड · युद्ध काण्ड · उत्तर काण्ड [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें महाभारत महाभारत के पर्व आदिपर्व · सभापर्व · वनपर्व · विराटपर्व · उद्योगपर्व · भीष्मपर्व · द्रोणपर्व · कर्णपर्व · शल्यपर्व · सौप्तिकपर्व · स्त्रीपर्व · शान्तिपर्व · अनुशासनपर्व · आश्वमेधिकपर्व · आश्रमवासिकपर्व · मौसलपर्व · महाप्रास्थानिकपर्व · स्वर्गारोहणपर्व महाभारत के चरित्र अचल · अधिरथ · अभिमन्यु · अम्बा · अम्बालिका · अम्बिका · अर्जुन · अश्वत्थामा · अश्विनीकुमार · इरावत · उत्तरा · उलूपी · एकलव्य · कंक · कर्ण · कीचक · कुन्ती · कृपाचार्य · कृष्ण · कौरव · खाटूश्यामजी · गांधारी · ग्रन्थिक · घटोत्कच · चित्ररथ गंधर्व · चित्रांगदा · विचित्रवीर्य · जनमेजय · जयद्रथ · जरासंध · तन्तिपाल · दुर्योधन · दुशासन · द्रुपद · द्रोणाचार्य · द्रौपदी · दुष्यंत · धृतराष्ट्र · धृष्टद्युम्न · नकुल · परीक्षित · पांडव · पाण्डु · बकासुर · सुदेष्णा · बर्बरीक · बल्लव · माद्री · बृहन्नला · भरत · भीम · भीष्म · यक्ष · युधिष्ठिर · लोपामुद्रा · विदुर · विराट · व्यास · शकुनि · शल्य · शशबिन्दु · शान्तनु · शाल्व · शिखंडी · शिशुपाल · संजय · सहदेव · सात्यकि · सुभद्रा · सुषेण · सैरन्ध्री · हिडिंबा · हिडिम्ब · उशीनर · तन्तिपाल · युधिष्ठिर और चार्वाक · रेणुका · पृथा · शकुंतला · दुःशला · युयुत्सु · धौम्य · राजा नल · दमयंती · जयद्रथ वध · उत्तर · कृतवर्मा · उग्र · अंजनपर्वा · भूरिश्रवा स्थान अटवी · अविस्थल · एकचक्रा · पंचनद · अश्व नदी · अश्वतीर्थ · अश्विनीकुमार क्षेत्र · इझुला · दिव्यकट · इन्द्रप्रस्थ · ईशानध्युषित · करुष · कुलिंद · पंचयक्षा · कुरुक्षेत्र · अनूपक · खांडव वन · प्राच्य · दाशेरक · देवप्रस्थ · प्रतिविंध्य · दक्षिणमल्ल · लाक्षागृह · प्लक्षावतरण · पंचगण · निष्कुट · द्वारपाल · विराट नगर · दासमीय · दार्शाहनगरी · हस्तिनापुर · प्लक्षप्रस्रवण · काम्यकवन · अच्युतस्थल · शाल्व राज्य · दरद देश · बैराट · पांड़्य देश · दार्व · अंबष्ठ · अपरमत्स्य · अपरसेक · आदित्य तीर्थ · करहाटक · लोह · उत्सवसंकेत · अधिराज अन्य अक्षौहिणी · अज्ञातवास · अश्वमेध यज्ञ · कुवलयापीड़ · कृष्ण और महाभारत · गांडीव धनुष · गीता · चतुरंगिणी सेना · द्रौपदी चीरहरण · द्वैतवन · शिशुपाल वध · हरिवंश पुराण · उत्तर गीता · गंधर्व · वसु [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें वेद वेद · वैदिक काल · उत्तर वैदिक काल · वेद का स्वरूप · वैदिक वाङ्मय का शास्त्रीय स्वरूप · वेदों का रचना काल · ऋग्वेद · यजुर्वेद · सामवेद · अथर्ववेद · वेदांग · वेदांत · ब्रह्मवेद · वैदिक धर्म [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें गीता गीता · गीता कर्म जिज्ञासा · गीता कर्म योग · उत्तर गीता [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें दर्शन शास्त्र उत्तर मीमांसा · चार्वाक दर्शन · जैन दर्शन · द्वैतवाद · न्याय दर्शन · पूर्व मीमांसा · बौद्ध दर्शन · मीमांसा दर्शन · योग दर्शन · विशिष्टाद्वैत दर्शन · वैशेषिक दर्शन · सांख्य दर्शन [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें वैशेषिक दर्शन वैशेषिक दर्शन · तत्त्व मीमांसा · ज्ञान मीमांसा · आचार-मीमांसा · वैशिष्ट्य · वैशेषिक सूत्र · न्यायकन्दली · प्रशस्तपाद भाष्य · व्योमवती · किरणावली · लीलावती · पदार्थ धर्म संग्रह · वैशेषिक प्रमुख ग्रन्थ · प्रमाणमंजरी · पदार्थ तत्त्व निरूपणम [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें सांख्य दर्शन गौडपाद भाष्य · जयमंगला · तत्त्वकौमुदी · माठर वृत्ति · युक्तिदीपिका · संस्कृत में सांख्य · सांख्य चन्द्रिका · सांख्य तरु वसन्त · सांख्य दर्शन · सांख्य दर्शन अहिर्बुध्न्यसंहिता · सांख्य दर्शन और उपनिषद · सांख्य दर्शन और गीता · सांख्य दर्शन और चिकित्सा · सांख्य दर्शन और पुराण · सांख्य दर्शन और बुद्ध · सांख्य दर्शन और भागवत · सांख्य दर्शन और महाभारत · सांख्य प्रवचन भाष्य · सांख्य सप्ततिवृत्ति · सांख्य साहित्य · सांख्य सूत्र वृत्ति · सांख्यवृत्ति · सुवर्णसप्तति शास्त्र · सांख्य मीमांसा [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें ब्राह्मण साहित्य ब्राह्मण साहित्य ब्राह्मण ग्रन्थ ॠग्वेदीय ब्राह्मण ऐतरेय ब्राह्मण · शांखायन ब्राह्मण शुक्ल-कृष्ण यजुर्वेदीय शतपथ ब्राह्मण · तैत्तिरीय ब्राह्मण सामवेदीय ब्राह्मण ताण्ड्य ब्राह्मण · षडविंश ब्राह्मण · सामविधान ब्राह्मण · आर्षेय ब्राह्मण · देवताध्याय ब्राह्मण · उपनिषद ब्राह्मण · संहितोपनिषद ब्राह्मण · वंश ब्राह्मण · जैमिनीय ब्राह्मण · जैमिनीयार्षेय ब्राह्मण · जैमिनीयोपनिषद ब्राह्मण अथर्ववेदीय ब्राह्मण गोपथ ब्राह्मण [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें श्रौतसूत्र ॠग्वेदीय श्रौतसूत्र शांखायन श्रौतसूत्र · आश्वलायन श्रौतसूत्र शुक्ल-कृष्ण यजुर्वेदीय बौधायन श्रौतसूत्र · भारद्वाज श्रौतसूत्र · आपस्तम्ब श्रौतसूत्र · वाधूल श्रौतसूत्र · मानव श्रौतसूत्र · वाराह श्रौतसूत्र · हिरण्यकेशी श्रौतसूत्र · वैखानस श्रौतसूत्र · कात्यायन श्रौतसूत्र सामवेदीय श्रौतसूत्र आर्षेय कल्पसूत्र · क्षुद्र कल्पसूत्र · लाट्यायन श्रौतसूत्र · द्राह्यायण श्रौतसूत्र · जैमिनीय श्रौतसूत्र अथर्ववेदीय श्रौतसूत्र वैतान श्रौतसूत्र [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें श्रुतियां Hindu-Swastika.jpg उपनिषद ॠग्वेदीय उपनिषद ऐतरेय उपनिषद · आत्मबोध उपनिषद · कौषीतकि उपनिषद · निर्वाण उपनिषद · नादबिन्दुपनिषद · सौभाग्यलक्ष्मी उपनिषद · अक्षमालिक उपनिषद · भवऋचा उपनिषद · मुदगल उपनिषद · त्रिपुरा उपनिषद · बहवृचोपनिषद · मृदगलोपनिषद · राधोपनिषद यजुर्वेदीय उपनिषद शुक्ल यजुर्वेदीय अध्यात्मोपनिषद · आद्यैतारक उपनिषद · भिक्षुकोपनिषद · बृहदारण्यकोपनिषद · ईशावास्योपनिषद · हंसोपनिषद · जाबालोपनिषद · मंडल ब्राह्मण उपनिषद · मन्त्रिकोपनिषद · मुक्तिका उपनिषद · निरालम्बोपनिषद · पैंगलोपनिषद · परमहंसोपनिषद · सत्यायनी उपनिषद · सुबालोपनिषद · तारासार उपनिषद · त्रिशिखिब्राह्मणोपनिषद · तुरीयातीतोपनिषद · अद्वयतारकोपनिषद · याज्ञवल्क्योपनिषद · शाट्यायनीयोपनिषद · शिवसंकल्पोपनिषद कृष्ण यजुर्वेदीय अक्षि उपनिषद · अमृतबिन्दु उपनिषद · अमृतनादोपनिषद · अवधूत उपनिषद · ब्रह्म उपनिषद · ब्रह्मविद्या उपनिषद · दक्षिणामूर्ति उपनिषद · ध्यानबिन्दु उपनिषद · एकाक्षर उपनिषद · गर्भ उपनिषद · कैवल्योपनिषद · कालाग्निरुद्रोपनिषद · कर उपनिषद · कठोपनिषद · कठरुद्रोपनिषद · क्षुरिकोपनिषद · नारायणो · पंचब्रह्म · प्राणाग्निहोत्र उपनिषद · रुद्रहृदय · सरस्वतीरहस्य उपनिषद · सर्वासार उपनिषद · शारीरिकोपनिषद · स्कन्द उपनिषद · शुकरहस्योपनिषद · श्वेताश्वतरोपनिषद · तैत्तिरीयोपनिषद · तेजोबिन्दु उपनिषद · वराहोपनिषद · योगकुण्डलिनी उपनिषद · योगशिखा उपनिषद · योगतत्त्व उपनिषद · कलिसन्तरणोपनिषद · चाक्षुषोपनिषद सामवेदीय उपनिषद आरुणकोपनिषद · दर्शनोपनिषद · जाबालदर्शनोपनिषद · जाबालि उपनिषद · केनोपनिषद · महात्संन्यासोपनिषद · मैत्रेयीउपनिषद · मैत्रायणी उपनिषद · अव्यक्तोपनिषद · छान्दोग्य उपनिषद · रुद्राक्षजाबालोपनिषद · सावित्र्युपनिषद · संन्यासोपनिषद · वज्रसूचिकोपनिषद · वासुदेवोपनिषद · चूड़ामणि उपनिषद · कुण्डिकोपनिषद · जाबाल्युपनिषद · महोपनिषद · मैत्रेय्युग्पनिषद · योगचूडाण्युपनिषद अथर्ववेदीय उपनिषद अन्नपूर्णा उपनिषद · अथर्वशिर उपनिषद · अथर्वशिखा उपनिषद · आत्मोपनिरुषद · भावनोपनिषद · भस्मोपनिषद · बृहज्जाबालोपनिषद · देवी उपनिषद · दत्तात्रेय उपनिषद · गणपति उपनिषद · गरुडोपनिषद · गोपालपूर्वतापनीयोपनिषद · ह्यग्रीव उपनिषद · कृष्ण उपनिषद · महानारायण उपनिषद · माण्डूक्योपनिषद · महावाक्योपनिषद · मुण्डकोपनिषद · नारदपरिव्राजकोपनिषद · नृसिंहोत्तरतापनीयोपनिषद · परब्रह्मोपनिषद · प्रश्नोपनिषद · परमहंस परिव्राजक उपनिषद · पशुपत उपनिषद · श्रीरामपूर्वतापनीयोपनिषद · शाण्डिल्योपनिषद · शरभ उपनिषद · सूर्योपनिषद · सीता उपनिषद · राम-रहस्य उपनिषद · त्रिपुरातापिन्युपनिषद ब्राह्मण ग्रन्थ ॠग्वेदीय ब्राह्मण ग्रन्थ ऐतरेय ब्राह्मण · कौषीतकि ब्राह्मण · शांखायन ब्राह्मण यजुर्वेदीय ब्राह्मण ग्रन्थ शुक्ल यजुर्वेदीय शतपथब्राह्मण(काण्वब्राह्मण) · शतपथ (माध्यन्दिन) ब्राह्मण कृष्ण यजुर्वेदीय तैत्तिरीय ब्राह्मण · मध्यवर्ती ब्राह्मण सामवेदीय ब्राह्मण ग्रन्थ ताण्ड्य ब्राह्मण · षडविंश ब्राह्मण · सामविधान ब्राह्मण · आर्षेय ब्राह्मण · मन्त्र ब्राह्मण · देवताध्यानम् ब्राह्मण · वंश ब्राह्मण · संहितोपनिषद ब्राह्मण · जैमिनीय ब्राह्मण · जैमिनीयार्षेय ब्राह्मण · जैमिनीय उपनिषद ब्राह्मण अथर्ववेदीय ब्राह्मण ग्रन्थ गोपथ ब्राह्मण सूत्र-ग्रन्थ ॠग्वेदीय सूत्र-ग्रन्थ आश्वलायन श्रौतसूत्र · शांखायन श्रौतसूत्र · आश्वलायन गृह्यसूत्र · शांखायन गृह्यसूत्र · वासिष्ठ धर्मसूत्र यजुर्वेदीय सूत्र-ग्रन्थ शुक्ल यजुर्वेदीय कात्यायन श्रौतसूत्र · पारस्कर श्रौतसूत्र · विष्णु धर्मसूत्र · पारस्कर गृह्यसूत्र कृष्ण यजुर्वेदीय आपस्तम्ब श्रौतसूत्र · आपस्तम्बगृह्यसूत्र · हिरण्यकेशि श्रौतसूत्र · बौधायन गृह्यसूत्र · बौधायन श्रौतसूत्र · वैखानस गृह्यसूत्र · भारद्वाज श्रौतसूत्र · हिरण्यकेशीय गृह्यसूत्र · वैखानस श्रौतसूत्र · मानव धर्म-सूत्र · बाधूल श्रौतसूत्र · काठक धर्मसूत्र · आपस्तम्ब धर्मसूत्र · वराह श्रौतसूत्र · बौधायन धर्मसूत्र · मानव गृह्यसूत्र · वैखानस धर्मसूत्र · काठक गृह्यसूत्र · हिरण्यकेशीय धर्मसूत्र सामवेदीय सूत्र-ग्रन्थ मसकसूत्र · लाट्यायन सूत्र · खदिर श्रौतसूत्र · जैमिनीय गृह्यसूत्र · गोभिल गृह्यसूत्र · खदिर गृह्यसूत्र · गौतम धर्मसूत्र · द्राह्यायण गृह्यसूत्र · द्राह्यायण धर्मसूत्र अथर्ववेदीय सूत्र-ग्रन्थ वैतान श्रौतसूत्र · कौशिक गृह्यसूत्र · वराह गृह्यसूत्र · वैखानस गृह्यसूत्र [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें श्रुतियां शाखा शाखा शाकल ॠग्वेदीय शाखा · काण्व शुक्ल यजुर्वेदीय · माध्यन्दिन शुक्ल यजुर्वेदीय · तैत्तिरीय कृष्ण यजुर्वेदीय · मैत्रायणी कृष्ण यजुर्वेदीय · कठ कृष्ण यजुर्वेदीय · कपिष्ठल कृष्ण यजुर्वेदीय · श्वेताश्वतर कृष्ण यजुर्वेदीय · कौथुमी सामवेदीय शाखा · जैमिनीय सामवेदीय शाखा · राणायनीय सामवेदीय शाखा · पैप्पलाद अथर्ववेदीय शाखा · शौनकीय अथर्ववेदीय शाखा मन्त्र-संहिता ॠग्वेद मन्त्र-संहिता · शुक्ल यजुर्वेद मन्त्र- संहिता · सामवेद मन्त्र-संहिता · अथर्ववेद मन्त्र-संहिता आरण्यक ऐतरेय ॠग्वेदीय आरण्यक · शांखायन ॠग्वेदीय आरण्यक · कौषीतकि ॠग्वेदीय आरण्यक · बृहद शुक्ल यजुर्वेदीय आरण्यक · तैत्तिरीय कृष्ण यजुर्वेदीय आरण्यक · कठ कृष्ण यजुर्वेदीय आरण्यक · मैत्रायणीय कृष्ण यजुर्वेदीय आरण्यक · तलवकार सामवेदीय आरण्यक प्रातिसाख्य एवं अनुक्रमणिका ॠग्वेदीय प्रातिसाख्य शांखायन प्रातिशाख्य · बृहद प्रातिशाख्य · आर्षानुक्रमणिका · आश्वलायन प्रातिशाख्य · छन्दोनुक्रमणिका · ऋग्प्रातिशाख्य · देवतानुक्रमणिका · सर्वानुक्रमणिका · अनुवाकानुक्रमणिका · बृहद्वातानुक्रमणिका · ऋग् विज्ञान यजुर्वेदीय प्रातिसाख्य शुक्ल यजुर्वेदीय कात्यायन शुल्वसूत्र · कात्यायनुक्रमणिका · वाजसनेयि प्रातिशाख्य कृष्ण यजुर्वेदीय तैत्तिरीय प्रातिशाख्य सामवेदीय प्रातिसाख्य शौनकीया चतुर्ध्यापिका [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें उपवेद और वेदांग उपवेद अर्थवेद (ॠग्वेद) कामन्दक सूत्र · कौटिल्य अर्थशास्त्र · चाणक्य सूत्र · नीतिवाक्यमृतसूत्र · बृहस्पतेय अर्थाधिकारकम् · शुक्रनीति धनुर्वेद (दोनों यजुर्वेदों के लिए मुक्ति कल्पतरू · वृद्ध शारंगधर · वैशम्पायन नीति-प्रकाशिका · समरांगण सूत्रधार गान्धर्ववेद (सामवेद) दत्तिलम · भरत नाट्यशास्त्र · मल्लिनाथ रत्नाकर · संगीत दर्पण · संगीत रत्नाकर आयुर्वेद (अथर्ववेद) अग्निग्रहसूत्रराज · अश्विनीकुमार संहिता · अष्टांगहृदय · इन्द्रसूत्र · चरक संहिता · जाबालिसूत्र · दाल्भ्य सूत्र · देवल सूत्र · धन्वन्तरि सूत्र · धातुवेद · ब्रह्मन संहिता · भेल संहिता · मानसूत्र · शब्द कौतूहल · सुश्रुत संहिता · सूप सूत्र · सौवारि सूत्र वेदांग कल्प गृह्यसूत्र (रीति-रिवाजों, प्रथाओं हेतु) · धर्मसूत्र (शासकों हेतु) · श्रौतसूत्र (यज्ञ हेतु) शिक्षा गौतमी शिक्षा (सामवेद) · नारदीय शिक्षा· पाणिनीय शिक्षा (ऋग्वेद) · बाह्य शिक्षा (कृष्ण यजुर्वेद) · माण्ड्की शिक्षा (अथर्ववेद) · याज्ञवल्क्य शिक्षा (शुक्ल यजुर्वेद) · लोमशीय शिक्षा व्याकरण कल्प व्याकरण · कामधेनु व्याकरण · पाणिनि व्याकरण · प्रकृति प्रकाश · प्रकृति व्याकरण · मुग्धबोध व्याकरण · शाक्टायन व्याकरण · सारस्वत व्याकरण · हेमचन्द्र व्याकरण निरुक्त्त मुक्ति कल्पतरू · वृद्ध शारंगधर · वैशम्पायन नीति-प्रकाशिका · समरांगण सूत्रधार छन्द गार्ग्यप्रोक्त उपनिदान सूत्र · छन्द मंजरी · छन्दसूत्र · छन्दोविचित छन्द सूत्र · छन्दोऽनुक्रमणी · छलापुध वृत्ति · जयदेव छन्द · जानाश्रमां छन्दोविचित · वृत्तरत्नाकर · वेंकटमाधव छन्दोऽनुक्रमणी · श्रुतवेक ज्योतिष आर्यभट्टीय ज्योतिष · नारदीय ज्योतिष · पराशर ज्योतिष · ब्रह्मगुप्त ज्योतिष · भास्कराचार्य ज्योतिष · वराहमिहिर ज्योतिष · वासिष्ठ ज्योतिष · वेदांग ज्योतिष [छिपाएँ] देखें • वार्ता • बदलें स्मृति साहित्य स्मृतिग्रन्थ अंगिरसस्मृति · आपस्तम्बस्मृति· ऐतरेयस्मृति · कात्यायनस्मृति · दक्षस्मृति · पाराशरस्मृति · प्रजापतिस्मृति · बृहस्पतिस्मृति · मनुस्मृति · मार्कण्डेयस्मृति · यमस्मृति · याज्ञवल्क्यस्मृति · लिखितस्मृति · वसिष्ठस्मृति · विष्णुस्मृति · व्यासस्मृति · शंखस्मृति · शातातपस्मृति · सामवर्तस्मृति · हारीतिस्मृति पुराण अग्नि · कूर्म· गरुड़ · नारद · पद्म · ब्रह्म · ब्रह्मवैवर्तपुराण · ब्रह्मांड · भविष्य · भागवत · मत्स्य · मार्कण्डेय · लिंग · वराह · वामन · विष्णु · शिवपुराण (वायुपुराण) · स्कन्द महाकाव्य रामायण (वाल्मीकि) - योगवासिष्ठ · महाभारत (व्यास) - भगवद्गीता दर्शन न्याय दर्शन · पूर्व मीमांसा · योग · उत्तर मीमांसा · वैशेषिक · सांख्य निबन्ध जीमूतवाहन कृत : दयाभाग · कालविवेक · व्यवहार मातृका · अनिरुद्ध कृत : पितृदायिता · हारलता · बल्लालसेन कृत :आचारसागर · प्रतिष्ठासागर · अद्भुतसागर · श्रीधर उपाध्याय कृत : कालमाधव · दत्तकमीमांसा · पराशरमाधव · गोत्र-प्रवर निर्णय · मुहूर्तमाधव · स्मृतिसंग्रह · व्रात्यस्तोम-पद्धति · नन्दपण्डित कृत : श्राद्ध-कल्पलता · शुद्धि-चन्द्रिका · तत्त्वमुक्तावली · दत्तक मीमांसा · · नारायणभटट कृत : त्रिस्थली-सेतु · अन्त्येष्टि-पद्धति · प्रयोग रत्नाकर · कमलाकर भट्ट कृत: निर्णयसिन्धु · शूद्रकमलाकर · दानकमलाकर · पूर्तकमलाकर · वेदरत्न · प्रायश्चित्तरत्न · विवाद ताण्डव · काशीनाथ उपाध्याय कृत : धर्मसिन्धु · निर्णयामृत · पुरुषार्थ-चिन्तामणि · शूलपाणि कृत : स्मृति-विवेक (अपूर्ण) · रघुनन्दन कृत : स्मृति-तत्त्व · चण्डेश्वर कृत : स्मृति-रत्नाकर · वाचस्पति मिश्र : विवाद-चिन्तामणि · देवण भटट कृत : स्मृति-चन्द्रिका · हेमाद्रि कृत : चतुर्वर्ग-चिन्तामणि · नीलकण्डभटट कृत : भगवन्त भास्कर · मित्रमिश्र कृत: वीर-मित्रोदय · लक्ष्मीधर कृत : कृत्य-कल्पतरु · जगन्नाथ तर्कपंचानन कृत : विवादार्णव आगम वैष्णवागम अहिर्बुध्न्य-संहिता · ईश्वर-संहिता · कपिलाजंलि-संहिता · जयाख्य-संहिता · पद्मतंत्र-संहिता · पाराशर-संहिता · बृहद्ब्रह्म-संहिता · भरद्वाज-संहिता · लक्ष्मी-संहिता · विष्णुतिलक-संहिता · विष्णु-संहिता · श्रीप्रश्न-संहिता · सात्त्वत-संहिता शैवागम तत्त्वत्रय · तत्त्वप्रकाशिका · तत्त्वसंग्रह · तात्पर्य संग्रह · नरेश्वर परीक्षा · नादकारिका · परमोक्ष-निराशकारिका · पाशुपत सूत्र · भोगकारिका · मोक्षकारिका · रत्नत्रय · श्रुतिसूक्तिमाला · सूत-संहिता शाक्तागम वामागम अद्वैतभावोपनिषद · अरुणोपनिषद · कालिकोपनिषद · कौलोपनिषद · तारोपनिषद · त्रिपुरोपनिषद · ब्रहिचोपनिषद · भावनोपनिषद मिश्रमार्ग कलानिधि · कुलार्णव · कुलेश्वरी · चन्द्रक · ज्योत्स्रावती · दुर्वासस · बार्हस्पत्य · भुवनेश्वरी समयाचार वसिष्ठसंहिता · शुक्रसंहिता · सनकसंहिता · सनत्कुमारसंहिता · सनन्दनसंहिता तान्त्रिक साधना कालीविलास · कुलार्णव · कूल-चूड़ामणि · ज्ञानार्णव · तन्त्रराज · त्रिपुरा-रहस्य · दक्षिणामूर्ति-संहिता · नामकेश्वर · प्रपंचसार · मन्त्र-महार्णव · महानिर्वाण · रुद्रयामल · शक्तिसंगम-तन्त्र · शारदा-तिलक ऊपर जायें प्रमुख विषय सूची गणराज्य कला पर्यटन जीवनी खेल दर्शन संस्कृति इतिहास भाषा साहित्य विज्ञान कोश धर्म भूगोल सम्पादकीय फ़ेसबुक पर भारतकोश (नई शुरुआत) फ़ेसबुक पर शेयर करें सुझाव दें ट्विटर पर भारतकोश (नई शुरुआत) ट्वीट करें वर्णमाला क्रमानुसार लेख खोज अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ अं क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ ब भ म य र ल व श ष स ह क्ष त्र ज्ञ ऋ ॠ ऑ श्र अः Book-icon.png संदर्भ ग्रंथ सूची "http://hi.bharatdiscovery.org/india/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%A3:%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AF" से लिया गया श्रेणियाँ: प्रांगण | साहित्य | साहित्य कोश इस पन्ने के बारे में आपकी राय क्या है? कृपया नीचे दिए विकल्पों से चुनकर पन्ने की समीक्षा करें आपके कुछ पल देने से हमें भारतकोश को अधिक उपयोगी बनाने में सहायता मिलेगी। धन्यवाद ! विश्वसनीयता: पूर्णता: निष्पक्षता: प्रस्तुति: निजी टूल * सत्रारंभ (लॉग-इन).खाता खोलें नामस्थान * प्रांगण * वार्ता संस्करण दृश्य * पढ़ें * स्रोत देखें * इतिहास देखें क्रियाएं खोजें खोज देवनागरी सुस्वागतम् * मुखपृष्ठ * प्रमुख विषय> o गणराज्य o इतिहास> + इतिहास मुखपृष्ठ + भारत का इतिहास o पर्यटन> + पर्यटन मुखपृष्ठ + भारत के पर्यटन स्थल + भारत के दुर्ग o कला o भूगोल o धर्म o विज्ञान o साहित्य o जीवनी o दर्शन o संस्कृति o भाषा o खेल o कोश o सभी विषय o चयनित चित्र * कोश> o इतिहास कोश> + इतिहास कोश + स्वतन्त्रता सेनानी o भूगोल कोश> + भूगोल कोश + कृषि कोश + वनस्पति कोश o जीवनी कोश> + जीवनी कोश + प्रसिद्ध व्यक्तित्व कोश + भारत रत्न सम्मानित + भारत के प्रधानमंत्री + भारत के राष्ट्रपति o साहित्य कोश> + साहित्य कोश + काव्य कोश + कथा साहित्य कोश + साहित्यकार + कवि o कला कोश> + कला कोश + संगीत कोश + सिनेमा कोश o दर्शन कोश> + दर्शन कोश + सांख्य दर्शन + वैशेषिक दर्शन + बौद्ध दर्शन + जैन दर्शन o पर्यटन कोश o गणराज्य संरचना कोश o विज्ञान कोश o संस्कृति कोश o ऐतिहासिक स्थान कोश o पौराणिक कोश o राजनीति कोश o शब्द संदर्भ कोश o खेलकूद कोश * सामान्य ज्ञान> o हिन्दी प्रश्नोत्तरी o भूगोल प्रश्नोत्तरी o इतिहास प्रश्नोत्तरी o विज्ञान प्रश्नोत्तरी o अर्थशास्त्र प्रश्नोत्तरी o कला प्रश्नोत्तरी o कम्प्यूटर प्रश्नोत्तरी o शिक्षा प्रश्नोत्तरी o चित्र प्रश्नोत्तरी o खेल प्रश्नोत्तरी o राजनीति प्रश्नोत्तरी o रामायण प्रश्नोत्तरी o महाभारत प्रश्नोत्तरी o राज्यों के सामान्य ज्ञान> + छत्तीसगढ़ प्रश्नोत्तरी + झारखण्ड प्रश्नोत्तरी * कुछ चयनित लेख> o लेख> + दिल्ली + मुम्बई + कोलकाता + लेखन सामग्री + खजुराहो + गोवा + मूर्ति कला मथुरा + रंग + वाराणसी + श्राद्ध + सारनाथ + हम्पी + हिन्दी + हुमायूँ का मक़बरा + होली o कृष्ण o ग़ालिब o चंद्रशेखर वेंकट रामन o पं. जवाहरलाल नेहरू o मुंशी प्रेमचंद o बाघ o ब्रज o भारत रत्‍न o महात्मा गाँधी o रबीन्द्रनाथ ठाकुर o शिवाजी महाराज o सत्यजित राय o सरोजिनी नायडू * भारतकोश कॅलण्डर * साप्ताहिक सम्पादकीय * ब्लॉग * संपर्क * फ़ेसबुक पर भारतकोश संक्षिप्त सूचियाँ * गणराज्य संरचना> o गणराज्य मुखपृष्ठ> + राष्ट्रपति + प्रधानमंत्री + संसद> # लोकसभा # राज्यसभा o भारत o भारत एक झलक o भारत के राज्य> + केंद्रशासित प्रदेश> # अंडमान एवं निकोबार # चण्‍डीगढ़ # दमन और दीव # दादरा तथा नगर हवेली # पुदुचेरी # रा.रा. क्षेत्र दिल्ली # लक्षद्वीप + अरुणाचल प्रदेश + असम + आंध्र प्रदेश + उत्तर प्रदेश + उत्तराखण्ड + ओडिशा + कर्नाटक + केरल + गुजरात + गोवा + छत्तीसगढ़ + जम्मू और कश्मीर + झारखण्ड + तमिलनाडु + त्रिपुरा + नागालैंड + पंजाब + पश्चिम बंगाल + बिहार + मणिपुर + मध्य प्रदेश + महाराष्ट्र + मिज़ोरम + मेघालय + राजस्थान + सिक्किम + हरियाणा + हिमाचल प्रदेश o राष्ट्रीय चिन्ह और प्रतीक> + राष्‍ट्रीय ध्‍वज 'तिरंगा' + राष्‍ट्रगान 'जन गण मन' + राष्ट्रीय गीत 'वंदे मातरम्’ + राजकीय प्रतीक 'अशोक चिह्न' + राष्‍ट्रीय पंचांग 'राष्ट्रीय शाके' + राष्ट्रीय मुद्रा 'भारतीय रुपया' + राष्‍ट्रीय खेल 'हॉकी' + राष्‍ट्रीय नदी 'गंगा' + राष्‍ट्रीय पक्षी 'मोर' + राष्‍ट्रीय पुष्‍प 'कमल' + राष्‍ट्रीय वृक्ष 'बरगद' + राष्‍ट्रीय फल 'आम' + रा. जलीय जीव 'गंगा डॉल्फ़िन' + राष्‍ट्रीय पशु 'बाघ' o भारतरत्न * इतिहास> o इतिहास मुखपृष्ठ o सिन्धु घाटी की सभ्यता o प्राचीन भारत का इतिहास o मौर्य काल o शक एवं कुषाण काल o गुप्त काल o पूर्व मध्य काल> + पाल साम्राज्य + गुर्जर प्रतिहार साम्राज्य + राजपूत साम्राज्य o मध्य काल> + दिल्ली सल्तनत> # ग़ुलाम वंश # ख़िलजी वंश # सैयद वंश # लोदी वंश # तुग़लक़ वंश # मुग़ल साम्राज्य + दक्कन सल्तनत> # बहमनी वंश # निज़ामशाही वंश + दक्षिण भारत के साम्राज्य> # राष्ट्रकूट वंश # होयसल वंश # वाकाटक वंश # सातवाहन साम्राज्य # विजयनगर साम्राज्य o आधुनिक काल> + जाट-मराठा काल + औपनिवेशिक काल> # अंग्रेज़ी शासन # स्वतन्त्रता संग्राम 1857 # भारतीय स्वतंत्रता आंदोलन # स्वतन्त्रता सेनानी # भारतीय वीरांगनाएँ o भारत के राजवंश o भारत के महाजनपद o इतिहास के सभी लेख * पर्यटन> o पर्यटन मुखपृष्ठ o ऐतिहासिक स्थल o भारत के दुर्ग o पहाड़ी पर्यटन स्थल o भारत के पर्यटन स्थल> + राज्यों के पर्यटन स्थल + अंडमान निकोबार द्वीप समूह + अरुणाचल प्रदेश + असम + आंध्र प्रदेश + उड़ीसा + उत्तर प्रदेश + उत्तराखंड + कर्नाटक + केरल + गुजरात + गोवा + चण्डीगढ़ + छत्तीसगढ़ + जम्मू और कश्मीर + झारखण्ड + तमिलनाडु + त्रिपुरा + दमन और दीव + दिल्ली + नागालैंड + पंजाब + पश्चिम बंगाल + बिहार + मणिपुर + मध्य प्रदेश + महाराष्ट्र + मिज़ोरम + मेघालय + राजस्थान + सिक्किम + हरियाणा + हिमाचल प्रदेश o पर्यटन चित्रावली o पर्यटन के सभी लेख * साहित्य> o साहित्य मुखपृष्ठ o संस्कृत साहित्य> + वैदिक साहित्य + उपनिषद> # छान्दोग्य उपनिषद # तैत्तिरीयोपनिषद # बृहदारण्यकोपनिषद # अन्य उपनिषद + ब्राह्मण ग्रन्थ + सूत्र ग्रन्थ + पुराण> # अग्नि पुराण # कूर्म पुराण # गरुड़ पुराण # नारद पुराण # पद्म पुराण # ब्रह्म पुराण # ब्रह्म वैवर्त पुराण # ब्रह्माण्ड पुराण # भविष्य पुराण # भागवत पुराण # मत्स्य पुराण # मार्कण्डेय पुराण # लिङ्ग पुराण # वराह पुराण # वामन पुराण # विष्णु पुराण # शिव पुराण # स्कन्द पुराण # वायु पुराण + महाकाव्य> # महाभारत # रामायण # अन्य महाकाव्य + संस्कृत साहित्यकार + गीता (तीन भाषाओं में) o कवि> + भक्ति काल> # कबीर # तुलसीदास # रैदास # मीरां # रसखान # अष्टछाप कवि + रीतिकालीन कवि + छायावादी कवि + आधुनिक कवि + समकालीन कवि o लेखक o बौद्ध साहित्य o रासो काव्य o कथा साहित्य * धर्म> o धर्म मुखपृष्ठ o हिन्दू धर्म> + हिन्दू धर्म + देवी-देवता + भगवान-अवतार + हिन्दू संस्कार + हिन्दू सम्प्रदाय + धार्मिक चिन्ह + धार्मिक स्थल + पौराणिक चरित्र + ऋषि मुनि + धर्म प्रवर्तक एवं संत o इस्लाम धर्म> + इस्लाम धर्म + धार्मिक स्थल + मस्जिद o ईसाई धर्म> + ईसाई धर्म + धार्मिक स्थल o सिक्ख धर्म> + सिक्ख धर्म + सिक्खों के गुरु + धार्मिक स्थल o बौद्ध धर्म> + बौद्ध धर्म + धार्मिक स्थल + बौद्ध साहित्य o जैन धर्म> + जैन धर्म + जैन तीर्थंकर + धार्मिक स्थल + जैन साहित्य o अन्य धर्म * संस्कृति> o संस्कृति मुखपृष्ठ o प्राचीन संस्कृति o व्रत और उत्सव o पर्व और त्योहार o खान पान o अन्य * दर्शन> o दर्शन मुखपृष्ठ o उपनिषद o चार्वाक दर्शन o न्याय दर्शन o सांख्य दर्शन o वैशेषिक दर्शन o जैन दर्शन o बौद्ध दर्शन o सूफ़ी o दार्शनिक सहायता * तुरंत हिन्दी टाइपिंग * संपादन सहायता> o संपादन कैसे करें ? o नया पन्ना कैसे बनाएँ ? o हिन्दी टाइप कैसे करें ? o हिन्दी टाइपिंग टूल o लिंक कैसे लगाएँ ? o अभ्यास पन्ना * खोज सहायता> o सरल खोज o वर्णमाला क्रम खोज o समस्त श्रेणियाँ o हाल में हुए बदलाव o किसी एक लेख पर जाएँ * भारतकोश और हम> o मानक o अस्वीकरण o सर्वाधिकार o संरक्षक एवं सलाहकार o प्रशासन और प्रबंधन o भारतकोश के बारे में सहायक उपकरण * यहाँ के लिंक कहाँ कहाँ हैं * पन्ने से जुड़े बदलाव * ख़ास पन्ने * छापने योग्य उद्धरण * स्थायी लिंक * पृष्ठ मूल्याँकन * इस पन्ने का पिछला बदलाव 21 अक्टूबर 2011 को 16:47 बजे हुआ था। * यह पृष्ठ 28,414 बार देखा गया है * सर्वाधिकार सुरक्षित * गोपनीयता नीति * भारतकोश के बारे में * अस्वीकरण * सर्वाधिकार सुरक्षित * Powered by MediaWiki

कोई टिप्पणी नहीं:

एक टिप्पणी भेजें

किशोर कुमार कौशल की 10 कविताएं

1. जाने किस धुन में जीते हैं दफ़्तर आते-जाते लोग।  कैसे-कैसे विष पीते हैं दफ़्तर आते-जाते लोग।।  वेतन के दिन भर जाते हैं इनके बटुए जेब मगर। ...